MYANMAR INDEPENDENT AN NEIHNA KAWNGA HRUAITU LEH NATIONAL HERO-BOGYOKE (GENERAL) AUNG SAN

MYANMAR INDEPENDENT AN NEIHNA KAWNGA HRUAITU LEH NATIONAL HERO-BOGYOKE (GENERAL) AUNG SAN
(Aung San Suu Kyi-i Pa)

★Opeey-a Khiangte

 General Aung San (13 February 1915 - 19 July 1947) chu Burmese revolutionary, nationalist, founder of the modern Burmese army (Tatmadaw) tih a ni a. 'Father of modern-day Burma' tih a ni bawk. Burma Communist Party dintu a ni bawk. Aung san hi British awpbehna lak atanga Burma independence hmuh phahna a ni bawk. 
 
Mahse, independence hmuh hma thla ruk la awmah thah a ni. chutih rualin, 'Union of Burma' dintua ngaih a ni bawk. Aung San hian fanu a nei a, chu chu, Aung San Suu Kyi hi a ni. A pa ang thovin Burmese politician a ni a, Nobel Peace Prize hial pawh a dawng tawh nghe nghe. General Aung San-a hi ni 13 feb 1915-ah a piang a. A pa chu Ukil, U Pha a ni a, a nu chu Daw Suu a ni. 

Central Burma-a Natmauk,Magway District-a awm an ni. An chhungkua hi Burma humhimna lamah an lo lar tawh hrim hrim a. A pu, Bo Min Yaung pawh khan British-in Burma lak tuma kum 1886 a an rawn beih khan a lo beilet ve nasa hle bawk a ni. 

Aung San khan primary education chu Natmauk-a Buddhist monastic school-ah a zir a, secondary education chu Yenangyaung High School-ah a zir a ni. college chu Rangoon University (tunah chuan University of Yangon tih a ni) ah a kal a, English Literature-ah B.A a passed a ni. Modern History, leh Political Science te chu 1938 -ah a zo bawk.

♦Aung San-a hi hming hrang hranga koh thin a ni a. chungte chu:
1) Name at birth: Htein Lin .
2) As student leader and athakin: Aung San
3) Nom de guerre: Bo Teza
4) Japanese Name: Omoda Monji
5) Chinese Name: Tan Lu Sho
6) Resistance period code name: Myo Aung, U Naung Cho
7) Contact code name with General Ne Win: Ko Set Pe .
♥Struggle for independence:

Rangoon University a luh hnuin, kum 1933 khan Aung san chu student leader ah thlan a ni. Rangoon University Students' Union chuan executive committee-ah an ruat bawk a, an magazine Oway(Peacock's Call) editor a ni lehzel bawk a ni. February 1936 khan Magazine-a article 'Hell Hound At Large' tih ziaktu a sawi duh loh avangin, amah leh U Nu chu University atanga hnawhchhuah ah an vau a. Hei hi a chhan chu, kha article khan senior University official te a sawisel vang a ni. 

Hei vang hian Second University Students' Strike a awm ta a, university authorities chuan a hnuah an thu an sut leh ta a ni. Kum 1938-ah Aung San chu Rangoon University Student Union (RUSU) leh All-Burma Students Union (ABSU) chuan President atan an thlang a. chumi kum vek chuan, sawrkarin Rangoon University Act Amendment Committee-ah zirlai aiawh (representative) atan a thlang ta bawk a ni. 

October 1938 a nih chuan, Aung San chuan dan lam a zir chu chawlhsanin, ram politics-ah a lut ta a ni. Hetih lai hian Aung san chu British ep pawl (anti-British) niin, anti-imperialist a ni. A hnuah 'Dobama Asiayone (Our Burma Union)'-a a tel laiin, aThakin (lord or master) tih a ni. general secretary angin August 1940 thleng a awm ta a ni. He hna a chelh lai vela thil thleng, lungawi lohna (strikes) hrang hrang, ME 1300 Revolution tia hriat lar chu a huaihawttute zinga pakhat a ni. 

Chu bakah, nationalist organization dang, Freedom Bloc ,Bama-htwet-yat Gaing) te chu a dinpui bawk. Heng organizations-te leh Dobama, ABSU, puithiam (monks), Dr.Ba Maw's Siny¨¨tha(Poor Man's) Party te chu thawhhotirin, general secretary a ni ta a ni. Communist Party of Burma(CPB) August 1939-a an din khan, a dintute zinga mi niin, secretary-general hmasa ber a ni bawk.

A hnuah, People's Revolutionary Party, a dinpui leh a, Indopui pahnihna zawhah Socialist Party tiin a hming an thlak ta a ni. March 1940 khan, Ramgarh, India-ah Indian National Congress Assembly a va chhim ve a, amaherawhchu,British sawrkarin British dodal zawnga chet tumah puhin, manna tur warrant a chhuah a. Burma chhuahsanin, a tlan chhe ta a ni. China ah a kal hmasa phawt a, nationalist sawrkar Kuomintang hnenah tanpuina a va ngen a. Mahse, Japanese sipai Amoy-a awm ten an lo dang a, Japan rama kal turin an lo thlem tlu ta daih mai a ni.

Aung San-a Japan rama a awm laiin, chuan Japan chuan a theih dan dana tapui an intiam ta a. February 1941 ah Aung San chu Burma-ah a letleh a,kutruaka let lovin, Japan rama Fumimaro Konoe sawrkarin a pek ralthuam leh pawisa nen a let a ni. 

Mahse, rei lo te chhung Japan ah military training tha tak nei turin a let leh a,hetah hian a thuihhruai, revolutionaries thenkhatte a hruai ve a, chungho chu a hnuah Thirty Comrades tih an ni. Ni 26 December 1941-ah secret intelligence unit, 'Minami Kikan' tanpuinain, ram chhung helna (national uprising) an huaihawt a, an hruaitu chu Colonel Suzuki a ni. 

A hnuah Aung San chuan Burma Independence Army(BIA) chu Thailand khawpui Bangkok-ah a din a, chu pawl chu World War II chhung zawng khan japan nen an thawk dun ta a ni. Burma khawpui Rangoon (Yangon) chu march 1942-ah Japanese kutah a awm ta a,chu chu Burma pawhin a duh dan a ni. 

The BIA chuan administration thar, Thakin Tun Oke kaihhruaina hnuaiah a din a, chu chu Japanese sipaite hnuaia awm leh chhawng a ni. July thlaah chuan BIA chu Burma Defense Army (BDA) angin siam that nawn leh a ni. Aung San chu colonel ah dah a ni a, in-charge a ni ta a ni. Ni 1 August 1943 ah, Japanese ho chuan Burma in independent a nei ngei tur a ni tiin an puang a. 

Aung San chu War Minister-ah an dah nghal bawk a,an sipaite hming pawh an thlak leh a, hetah hi chuan, Burma National Army(BNA) tih a ni. Aung San chuan Japanese thutiam independence in hmu ang tih chu a ringhlel a. chu lovah indopuiah chuan japan chu an chak theih a ring ta lo a ni.

 Ni 1 August 1944 ah meuh chuan Aung San-a chuan Japanese nekna lam hawiin thu a sawi chhuak ta a ni. Burma rama helna huathawt leh turin ruahmanna (plans) a siam ta thlap a, tichuan Communist leaders, Thakin Than Tun leh Thakin Soe te thawh dunpuiin, India rama British authorities nen chuan an inbe tha tan ta zawk a ni . 
 
Ni 27 March 1945 khan Aung San-a chuan BNA chu Japanese kalh zawngin a heltir ta vak a, Japanese ho chu an hneh thei ta a ni. A awmzia chu, hetih hun lai hi indopui pahnihna a ni a, Japan leh British chu inep an ni a, Burma an inchuh a, an indo reng a ni. sipai rorelna 'military regime' tih chu 'Tatmadaw(Armed Forces) Day' tia an thlak hma kha chu Ni 27 March chu 'Resistance Day' tiin an lo lawm thin a ni.

♠Post-World War II
British chuan military administration, Anti-Fascist Organisation(AFO) chu August 1944 ah a din a, chu chu united front tiin thlak a ni leh a. A huam chin chu; BNA, Communists, Socialists te a ni. A hnuah Anti-Fascist People's Freedom League(AFPFL) tia thlak leh a ni. Burma National Army hi Patriotic Burmese Forces(PBF) tiin an thlak bawk a, mahse, zawi zawiin British chuan an thiat ta hret hret a ni. A chhan chu an do tur ber japanese an hnawhchhuah tak vang a ni. 

General Aung San chu Burma Army-ah Deputy Inspector General dinhmun an pe a, mahse, mipuite hruaitu (civilian political leader) nih a duh tak zawk avangin chu dinhmun chu a hnawl ta a ni. A fakawm khawp mai...... January 1946-ah Aung San chu AFPFL President a ni a, mipui sawrkar (civil government) pawh Burma-ah chumi hma October thla khan siam a ni. September thlaah, Aung San chu Executive Council of Burma ah Deputy Chairman nihna, British Governor, Sir Hubert Rance-a chuan a hlan a. Defence leh external affairs chelhtuah a lo awm ta a ni. 

Communists leh Aung San-a te inkarah pawh khi a awm tan ta a. Aung San leh mi dangten Executive Council-a seats neih an remtih lai velin, nationalists leh Socialists, pawh a rawn dingchang thar ve hle bawk. A tawpah phei chuan AFPFL atangin Thakin Than Tun leh CPB hnawh chhuah an ni. Tichuan, Aung San chu British hnuaia awm mah ni se, Prime Minister a nih theih hmel ta hle mai. Ni 27 January 1947-ah, Aung San leh British Prime Minister Clement Attlee ten London-ah inremna thuthlung (agreement) an signed a. 

Chu thuthlungah chuan Burma-in independence nei ngei tura tiamna a tel a ni. Britain nena inremna thuthlung an ziah (sign) hnu kar hnihah, Aung San chuan Panglong Conference ah, ni 12 February 1947 khan, national groups hrang hrang, expressing solidarity te nen hming a signed leh ta a ni. U Aung Zan Wai, U Pe Khin, Major Aung, Sir Maung Gyi, Dr. Sein Mya Maung, Myoma UThan Kywe te chu he historical Panglong Conference-a tel te chu an ni. 

Chubakah, Bamar representative General Aung San leh hnam hrang hrang hruaitute chu tel vekin kum 1947 khan an inremna thu chu ziakin an nemnghet thei ta a ni. Heng hruaitu (leaders) zawng zawngte hian Union of Burma chu zawm (join) an duh tlang ta vek a ni. April 1947-a general elections ah, AFPFL chuan seat 210-ah 176 an la a, chutih laiin, Karens chuan seat 24, Communists. chuan seat 6 , Anglo-Burmans chuan seat 4 an la a ni. July thlaah Aung San chuan Rangoon-a Sorrenta Villa-ah conferences a ko va. He conference-ah hian Burma siam that leh dan tur an rel a ni.

♣Assassination
Ni 19 July 1947 khan Rangoon laili-a, Secretariat Building ah Executive Council-in meeting a neih laiin, Prime Minister hmasa, U Saw kaihhruai Paramilitaries-a mite chuan an rawn bei ta thut a. Aung San-a leh a cabinet ministers parukte chu an that ta a, hetah hian hruaitu pakhat, a u Ba Win (Sein Win-a pa) pawh a thi tel nghe nghe a ni . cabinet secretary leh bodyguard te pawh an thi vek bawk a. He thil thlengah hian British inrawlha rinna pawh a awm ve bawk. investigations-a a lan dan chuan British officers thenkhatin Burmese politicians tam tak hnenah silai an hralh vak mai a, U Saw pawhin a lei ve a ni. 

Chuvangchuan, U Saw chu man a ni a, a hnuah khai hlum a nih tak nghe nghe kha. British Army officer, Captain David Vivian pawh U Saw-a ralthuam pe (supply)-tu a nih vangin, man a ni a, kum nga chhung lungin tang tura hrem a ni bawk. A hnu, Kum 1949 khan Insein a, Karen ho hel lai vel takin,Captain Vivian chu tanin (prison) atangin a tlan chhhuak leh ta a ni.

Aung San-a chuan Khin Kyi-i nupuiah a nei a. chumi kum vek chuan, Khin Kyi-i unaunu chuan Thakin Than Tun, Communist leader chu pasalah a nei ve leh a ni. Aung San leh Khin Kyi chuan fa pali an nei a. chung zinga pakhat chu, Aung San Suu Kyi hi a ni a, ani hian Nobel Peace Prize a dawng a ni. 

Suu Kyi hi Burmese Opposition leader a ni a, National League for Democracy(NLD) hruaitu a ni bawk. Suu Kyi chu ni 13 November 2010 thleng khan sipai sawrkarin house arrest-in a hreng a ni. General Aung San te fapa, Aung San Lin chu kum 8 a nihin, dilah tlain a boral a ni. A u zawk,Aung San Oo, chu USA ah engineer hna thawkin a awm a ni.

An fanu naupang ber, Aung San Chit chu September 1946 a piang a, ni 26 September 1946-ah a boral. Aung San-a nupui Daw Khin Kyi hi ni 27 December 1988 khan a boral. Daw Khin Kyi hriatrengna 'Daw Khin Kyi's Mausoleum' chu siam a ni bawk.

Aung San-a lim (statue) pawh Meiktila ah siam a ni a, Burmese Independence neihna kawnga hruaitu leh national hero tih a ni. General Aung San-a a thih hian Aung San Suu Kyi chu kum hnih mi lek a la ni a, Hetia mi ropui fam ta hriatreng nan martyrs' mausoleum chu Shwedagon Pagoda bulthutah sak a ni a, ni 19 July chu Martyrs' Day (Azani nei) tih niin, public holiday a ni. 8888 Uprising chuan kum 1988 khan, Burma ram hmun hrang hrangah, pawisa , kawtthler leh thil dang dangte chu Aung San-a hming chawiin an siam teuh ta mai a ni. 

Chung hmunte chu mipui Lungawi loho inhmuh khawmna hmun (Rallying point) atan an hmang thin a ni. Mahse, a hnuah Sipai sawrkar chuan ram chhung pawisa chu a thara siamin, Aung San-a lem an paih ta vak mai a ni. A pawi khawp mai.....

Credit - (opeey1khiangte7@gmail.com)
★★★

Comments